خوشه بندی و تحلیل وضعیت مقالات علمی در حوزه آینده پژوهی

هدف: خوشه ­بندی و تحلیل هم­ واژگانی، روشی جهت آشکارسازی روابط، پیوندها و مصورسازی ساختار فکری یک رشته علمی است. این پژوهش می­کوشد تا با استفاده از فن هم­واژگانی، ساختار فکری مقالات حوزه آینده پژوهی در ایران را مورد مطالعه قرار دهد. روش: پژوهش حاضر، توسعه­ ای، از نوع توصیفی – تحلیلی با رویکرد علم­ سنجی است. جامعه آماری پژوهش، ۹۲۱ رکورد مقاله بازیابی شده در حوزه آینده­ پژوهی است. یافته­ ها: یافته ­های پژوهش حاضر نشان داد که مقالات حوزه آینده ­پژوهی در ایران، اغلب با رشد مثبت همراه بوده و از نظر فراوانی، واژگان کلیدی سناریو، جمهوری اسلامی و آینده­نگاری، بیشترین فراوانی را در پژوهش­های آینده ­پژوهی ایران داشته ­اند. یافته­ های مربوط به خوشه ­بندی سلسله­ مراتبی، منجر به شکل­ گیری ۸ خوشه در این حوزه گردید که به ترتیب، «چشم­ اندازهای آی سی تی»، «جغرافی­دان­ های عاشق آینده»، «توسعه دانشی»، «آموزش عالی آینده ­گرا»، «آینده­ دین»، «روابط منطقه ­ای»، «آینده ­نگاری راهبردی» و «وزن سنگین روش» نام گرفتند. نتیجه ­گیری: با توجه به یافته ­های پژوهش حاضر و فراوانی بالای کلیدواژه سناریو و همچنین چگالی و روابط این کلیدواژه با دیگر کلیدواژه ­ها، می­ توان به این نکته پی برد که روش سناریونویسی، روش غالب در پژوهش­های حوزه آینده ­پژوهی در ایران است. همچنین با توجه به خوشه­ های مستخرج، مشاهده شد که این پژوهش­ها از تنوع بالایی برخورداراند، اما پرداختن به آینده در بسیاری از حوزه­ ها هنوز مغفول مانده است.

کلیدواژه ها:

آینده پژوهی ، ایران ، علم سنجی ، خوشه بندی ، تحلیل هم واژگانی