بررسی انواع خشکسالی و مشخصه های آن در ایران با استفاده از شاخص بارش تبخیر-تعرق استاندارد شده (SPEI)

خشکسالی یک مخاطره طبیعی پرهزینه با پیامدهای گسترده بر کشاورزی، اکوسیستم و منابع آب است. هدف از این پژوهش بررسی مشخصه­های خشکسالی و انواع آن در ایران طی چهار دهه گذشته است. برای این منظور از داده­های ۴۹ ایستگاه هواشناسی همدید طی دوره آماری ۲۰۲۰-۱۹۸۱ استفاده شده است. خشکسالی با شاخص بارش تبخیر-تعرق استاندارد شده (SPEI) در چهار مقیاس ۳، ۶، ۱۲ و ۲۴ ماهه مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با استفاده از تئوری Run مشخصه­های خشکسالی شامل بزرگی، طول دوره، شدت و فراوانی آن برای هر چهار مقیاس مورد بررسی محاسبه شد. نتایج نشان داد که در دوره چهل ساله مورد بررسی فراوانی رخداد خشکسالی از حداقل ۱۳/۱۲ درصد تا حداکثر ۱۳/۱۸ درصد از کل ماه­ها در مناطق مختلف کشور در نوسان است. بررسی اقلیم­شناسی مشخصه­های خشکسالی در پهنه ایران نشان می­دهد که فراوانی خشکسالی در غرب، جنوب­غرب، سواحل خلیج فارس و شمال­غرب ایران بیش­تر از سایر مناطق کشور است. این در حالی است که طول دوره خشکسالی در مناطق شرقی و مرکزی ایران بالاتر است. بررسی انواع خشکسالی نشان می­دهد که بیش از ۶۰ درصد از خشکسالی­های رخ داده در ایران از نوع خشکسالی متوسط است. خشکسالی­های متوسط و شدید در ایران بیش­تر در غرب، جنوب­غرب و شمال­غرب ایران دیده می­شوند. طول دوره خشکسالی ایران از حداقل ۳ ماه برای SPEI-۳ تا بیش از ۸ ماه برای SPEI-۲۴ در تغییر است. شدت خشکسالی نیز در مناطق شرقی و داخلی بیش­تر از مناطق غربی و شمال­غربی ایران است. تغییرات دهه­ای خشکسالی نیز نشان می­دهد که طی دهه­های اخیر طول دوره و بزرگی خشکسالی در ایران افزایش یافته و شدت خشکسالی کاهش داشته است.

کلیدواژه ها:

انواع خشکسالی ، تئوری RUN ، خشکسالی ، مشخصه های خشکسالی ، ایران