بررسی شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران و عوامل موثر بر آن

در ادبیات اقتصاد توسعه، مشخص نمودن اینکه چه کشوری توسعه یافته تر و چه سیاست های تجارت خارجی منطقی بایستی دنبال شود و چگونه می توان در سطح جهانی شرایطی برای رشد صادرات فراهم کند با شاخص های مختلفی اندازه گیری می شود. یکی از شاخص های مهم و اثربخش، شاخص پیچیدگی است. پیچیدگی اقتصادی یک پارادایم بالقوه قدرتمند برای درک مسائل و چالش های کلیدی اجتماعی زمان ما ارائه می دهد. در این مقاله به ارزیابی شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران در مقایسه با کشورهای منتخب نفتی و تاثیر مولفه های نوآوری، آزادی اقتصادی و متغیرهای اقتصاد کلان بر شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران می پردازد. نتایج مقاله نشان داد: ۱- در طول سال های ۲۰۲۰-۱۹۹۵ میزان شاخص پیچیدگی اقتصادی کشور هیچگاه عددی مثبت نداشته است؛ ۲- در بین کشورهای مورد بررسی، کشورهای مکزیک و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۱۹۹۵ با افزایش میزان شاخص پیچیدگی اقتصادی روبرو شده اند. البته کشورهای قطر، ایران، نیجریه و کویت نیز علی رغم بهبود در میزان شاخص ولیکن دارای مقداری منفی هستند؛ ۳- بیشترین میزان صادرات در سال ۲۰۲۰ در ایران، محصولات با پیچیدگی متوسط و کم بوده و مواد شیمیایی و معدنی را شامل می شود؛ ۴- شاخص های محیط تجاری، هزینه های ناخالص تحقیق و توسعه، شاخص بلوغ تجاری، تولید دانش و تکنولوژی و واردات با تکنولوژی بالا از زیرشاخص ها یا مولفه های تشکیل دهنده نوآوری بر شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران اثری مثبت و مستقیم بوده است؛ ۵- آزادی اقتصادی و برخی شاخص های تشکیل دهنده ی آن یعنی آزادی کسب و کار و آزادی نیروی کار اثر مثبتی بر شاخص پیچیدگی اقتصادی ایران داشته است؛ ۶- نهایتا اثر متغیرهای نرخ تورم و نرخ ارز برشاخص پیچیدگی اقتصادی ایران منفی بوده است.

کلیدواژه ها:

پیچیدگی اقتصادی ، کشورهای منتخب نفتی ، نوآوری ، آزادی اقتصادی ، نرخ تورم ، نرخ ارز