تحلیل روابط کتاب شناختی اثر به اثر در کتاب های فارسی حوزه ی علوم پزشکی بر اساس الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتاب شناختی

مقدمه: سازماندهی کاربرمحور اطلاعات، یکی از مهمترین اهداف علوم کتابداری و اطلاعرسانی است. برای نیل به این هدف، IFLA (International federation of library associations) الگوی اف.آر.بی.آر. (Functional Requirements of Bibliographic Records یا FRBR) را ارایه کرده است. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل روابط کتاب شناختی کتابهای فارسی منتشره ی حوزه ی علوم پزشکی در فاصله ی سالهای ۸۹-۱۳۸۵ بر اساس الگوی اف.آر.بی.آر. و بررسی میزان تطابق این الگو با کتابهای حوزه ی علوم پزشکی انجام شد. روش بررسی: روش پژوهش پیمایش توصیفی و جامعه ی این پژوهش شامل کلیه ی پیشینههای کتاب شناختی حوزه ی علوم پزشکی موجود در OPEC (Online public access catalog ) کتابخانه ی ملی ایران به تعداد ۱۰۵/۹۲۶ کتاب فارسی در فاصله ی سالهای ۸۹-۱۳۸۵ بود. روش جمعآوری دادهها، به صورت سرشماری و از طریق مراجعه به اپک کتابخانه ی ملی ایران و مشاهده ی مستقیم بود. دادهها پس از گردآوری و ورود به رایانه و استفاده از نرمافزار Excel، تجزیه و تحلیل شد و در قالب جداول و نمودارها در راستای نیل به اهداف پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. یافتهها: یافتهها نشان داد که در فاصله ی سالهای مورد بررسی از مجموع ۱۰۵۹۲۶ کتاب فارسی منتشر شده، ۳۷۸۱ کتاب (معادل ۵۶/۳ درصد) در حوزه ی علوم پزشکی بود. از مجموع کل کتابهای حوزه ی علوم پزشکی نیز تنها ۳۹۰ کتاب (معادل ۳۱/۱۰ درصد) دارای روابط کتاب شناختی اثر به اثر بودند. بیشترین فراوانی انواع روابط کتاب شناختی در بین کتابهای فارسی حوزه ی علوم پزشکی در فاصله ی سالهای مورد بررسی، «تلخیص» بود و در مراتب بعدی، روابط «اقتباس و متممی» (ضمیمهای) قرار داشتند. نتیجهگیری: هر چند که الگوی اف.آر.بی.آر در سازماندهی دانش بسیار مورد تاکید است، اما به دلیل تفاوت ماهوی علوم پزشکی با سایر علوم و ماهیت تجربی بودن آن، میزان روابط کتاب شناختی اثر به اثر، به عنوان پایههای اف.آر.بی.آر. در آن بسیار کم است. از این رو، در شرایط کنونی به نظر میرسد که اجرایی کردن اف.آر.بی.آر. در سازماندهی کتابهای حوزه ی علوم پزشکی، حداقل در بخش روابط کتاب شناختی اثر به اثر مقرون به صرفه نباشد. واژههای کلیدی: تحلیل؛ اطلاعات کتاب شناختی؛ مدیریت دانش؛ کتاب ها