تحلیل پایداری کمی سامانه ی آبخوان (مطالعه موردی: خراسان جنوبی- آبخوان بیرجند)

استفاده از راهکارهای طرح تعادل بخشی به عنوان یکی از مهمترین گزینه های کاهش و تعدیل بحران منابع آب زیرزمینی بوده و رسیدن به یک تراز آب مطلوب و پایدار در آبخوان ها به عنوان هدف اصلی این راهکار مطرح می باشد. تراز مطلوب آب زیرزمینی با توجه به هدف طرح تعادل بخشی آبخوان، برگشت سامانه به تراز اولیه ی آب و جبران کمبود منابع آب زیرزمینی است. جهت نیل به این هدف می بایست سناریوهای تعادل بخشی و پایداری سیستم آب زیرزمینی با استفاده از شاخص های مناسب ارزیابی گردند. بدین منظور در مقاله حاضر، سه شاخص اعتمادپذیری، آسیب پذیری و مطلوبیت پیشنهاد گردیده و این شاخص ها جهت ارزیابی میزان پایداری سیستم آب زیرزمینی در سناریوهای مختلف تعادل بخشی بصورت یکپارچه و توزیعی محاسبه شد. در این تحقیق از راهکار کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی که یکی از اصلی ترین پروژه های طرح تعادل بخشی است، در ۶ سطح کاهش ۱، ۵/۱، ۲، ۵/۲، ۳ و ۵/۳ درصد برداشت آب کشاورزی بصورت سالانه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج شبیه سازی با استفاده از مدل MODFLOW و اعمال سناریوهای طرح تعادل بخشی نشان داد که با کاهش برداشت آب، شاخص پایداری سیستم افزایش یافته و از بهبود ۳۲ درصدی در سناریوی یک درصد کاهش برداشت به ۸۸ درصد در سناریوی ۵/۳ درصد کاهش برداشت می رسد. همچنین بررسی شاخص پایداری سیستم در سناریوهای مختلف نیز نشان داد که کاهش ۵/۲ درصدی برداشت آب، وضعیت آبخوان را به حالت پایداری خواهد رساند. شاخص ارائه شده در این تحقیق با توجه به قابلیت توزیعی بودن و امکان بررسی اثر سناریوهای مختلف، در سایر آبخوان ها نیز می تواند استفاده شود.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری ، اعتمادپذیری ، تراز مطلوب ، شاخص پایداری سیستم ، مطلوبیت