تاثیر عوامل زراعی و خصوصیات خاک بر تنوع و ترکیب جامعه علف هرز مزارع گندم (Triticum aestivum L.) در شهرستان جاجرم

این مطالعه با هدف ارزیابی تاثیر عوامل محیطی بر تنوع و ترکیب جامعه علف هرز گندم (Triticum aestivum L.) شهرستان جاجرم در سال ۱۳۸۸ انجام گرفت. برای این منظور اطلاعات زراعی (مصرف علف کش ، مقدار نیتروژن مصرفی و نوع محصول قبلی) و خصوصیات خاک (pH، بافت و مقدار فسفر خاک) ۱۶ مزرعه گندم در این شهرستان جمع آوری شد. شاخص تنوع شانون، غنای گونه ای و شاخص غالبیت سیمپسون به عنوان اجزای تنوع محاسبه شدند. مقایسه میانگین ها نشان داد که مصرف علف کش در مقابل عدم مصرف آن، بافت سیلتی در قیاس با بافت لومی و کشت گندم متعاقب یک سال آیش نسبت به کشت آن بعد از خربزه سبب کاهش معنی دار غنای گونه ای (۹۲/۴ در مقابل ۱۲/۷ ، ۵ در مقابل ۵/۶ و ۱۲/۵ در مقابل ۷۵/۶ به ترتیب برای علف کش، بافت خاک و محصول قبلی) و شاخص شانون (۰۸/۱ در مقابل ۶/۱ ،۱/۱ در مقابل ۴۸/۱ و ۱۹/۱ در مقابل ۴۹/۱ به ترتیب برای علف کش، بافت خاک و محصول قبلی)، ولی افزایش شاخص سیمپسون (۴۳/۰ در مقابل ۲۵/۰ ،۴۱/۰ در مقابل ۳/۰ و ۳۹/۰ در مقابل ۲۹/۰ به ترتیب برای علف کش، بافت خاک و محصول قبلی ) گردید. به کارگیری آنالیز رگرسیون حاکی از وجود رابطه خطی معکوس بین مقدار نیتروژن مصرفی با غنای گونه ای و شاخص شانون (۴۵/۰=۲r) بود. بین مقدار نیتروژن مصرفی و شاخص غالبیت سیمپسون رابطه خطی مثبت حاصل گردید (۴۶/۰=۲r). غنای گونه ای، شاخص شانون و شاخص سیمپسون به pH و مقدار فسفر خاک وابستگی معنی داری نشان ندادند. استفاده از آنالیز افزونگی منجر به ظاهر شدن الگوهایی در ترکیب جامعه گیاهی در پاسخ به عوامل محیطی گردید (۰۰۱/۰=p-value،۰۳/۴=F). مصرف علف کش به عنوان عامل اصلی ایجاد تغییرات در ترکیب گونه ای شناخته شد. در مزارع گندم با سابقه مصرف علف کش توفوردی و استفاده زیاد از کودهای نتیروژن کشیده برگ ها جامعه گیاهی غالب را تشکیل دادند. روش تقسیم بندی واریانس نشان داد عوامل زراعی در مقایسه با عوامل خاکی سهم بیشتری در تشریح تغییرات در ترکیب جامعه علف هرز دارا می باشند.

کلیدواژه ها:

آنالیز افزونگی ، شاخص تنوع شانون ، علف کش ، غنای گونه ای ، نیتروژن