بررسی تنوع ژنتیکی و ارزیابی برخی ژنوتیپ های کنجد تحت تنش شوری

کنجد یکی از قدیمی ترین محصولاتی است که بشر تا به امروز شناخته است. کنجد در جهان باستان به دلیل مقاومت به خشکی، سهولت استخراج روغن از بذرها و پایداری روغن محصول باارزشی بوده است. ایران به لحاظ اقلیمی در زمره مناطق خشک و نیمه خشک دنیا قرار دارد. در این مناطق معمولا بارندگی کم و پراکنده و تبخیر زیاد سبب تجمع املاح در لایه سطحی خاک می شود. ازاین رو شوری خاک و آب آبیاری سبب بروز تغییرات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و شیمیایی مهمی می شود. نمک بیش از حد یعنی بیش از آنچه گیاهان به آن نیاز دارند، رشد و تولید محصول را محدود می کند و می تواند منجر به مرگ گیاه شود. در این آزمایش تعداد ۲۰ ژنوتیپ کنجد در گلخانه کشت شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ۷۵ میلی مولار سدیم کلرید در هر لیتر آب حل و گلدان ها با آب شور آبیاری می شد. بر اساس نتیجه تجزیه واریانس و مقایسه میانگین اثر متقابل ژنوتیپ × تنش در همه صفات مورد بررسی معنی دار گردید. ژنوتیپ ها آمریکایی و یلووایت به ترتیب با ۱۷.۹۲۷ و ۱۴.۰۷ گرم بیشترین و ۷۱۴ و دزفول به ترتیب با ۲.۴۳ و ۲.۰۷ گرم کمترین مقدار وزن دانه در بوته در شرایط نرمال و ژنوتیپ ها اولتان و آمریکایی به ترتیب با میانگین ۰.۸۹۶۳ و ۰.۷۳۴ گرم بیشترین و داراب ۱ و دزفول به ترتیب ۰.۹۲ و ۰.۷۱ گرم کمترین مقدار وزن دانه در بوته در شرایط تنش شوری را داشتند. در این آزمایش بهترین لاین های متحمل به تنش شوری، ژنوتیپ های اولتان، آمریکایی، چینی، دشتستان ۲، ۳۶۹ و ۴۱۸ بودند. شایان ذکر است ژنوتیپ های مذکور از عملکرد پایداری تری نسبت به سایرین در هر دو شرایط برخوردار بودند، بنابراین دارای ژن های تحمل به تنش هستند و در مطالعات آینده می توانند مورد توجه قرار گیرند. همچنین ژنوتیپ های داراب ۱، ۷۳۰ و دزفول حساس-ترین ژنوتیپها به تنش شوری در این آزمایش بودند.

کلیدواژه ها:

تجزیه خوشه ای ، صفات مورفولوژی ، عملکرد ، همبستگی