نقد و بررسی «اشتراط ضمان در اجاره» در پرتو دیدگاه امام خمینی(س)

تمام فقیهان در این مساله اتفاق نظر دارند که عین مستاجره  نزد مستاجر امانت است و در صورت تلف یا عیب عین مستاجره او ضامن نخواهد بود، مگر اینکه افراط یا تفریط کرده باشد. و همانطور که صاحب جواهر این نکته را بیان می کند در این مساله بین فقیهان اجماع وجود دارد. اما در صورتی که شرط ضمان در عقد اجاره صورت گیرد آیا باز حکم، عدم ضمان مستاجر است یا خیر؟ در اینجا میان فقیهان اختلافی وجود دارد. مشهور بین فقها آن است که شرط ضمان در اجاره صحیح نیست ولی بعضی از بزرگان همچون سید مرتضی و محقق اردبیلی و صاحب ریاض و همچنین صاحب عروه شرط ضمان در اجاره را هم صحیح دانسته­اند. گروهی از این فقیهان با قیاس اجاره به عاریه، شرط ضمان مستاجر را صحیح دانسته و بر اساس «المومنون عند شروطهم» شرط را لازم الاجرا دانسته اند. چون در باب عاریه شرط ضمان صحیح دانسته شده است، لکن فقهای دیگر می گویند: در باب عاریه نیز حکم برخلاف قاعده است و آن نیز به دلیل ورود حدیث خاصی است وگرنه قیاس در مذهب ما جایز نیست. در این مساله نظر امام هم موافق با صاحب عروه، مخالف مشهور است که شرط ضمان در اجاره را صحیح دانسته و حکم به صحت شرط ضمان در اجاره می کند. در مقابل محقق خویی و صاحب المستمسک موافق با مشهور بوده و شرط ضمان در عین مستاجره را صحیح نمی دانند.

کلیدواژه ها:

ضمان ، شرط فعل ، شرط نتیجه ، مقتضای عقد ، ید امانی