بررسی ریسک اکولوژیک و نسبت قابل جذب برخی فلزات سنگین در پسماندهای حفاری میدان نفتی اهواز در سال ۱۳۹۸

زمینه و هدف: پسماندهای حفاری یکی از بزرگ ترین حجم زباله های تولید شده در فعالیت های اکتشاف و تولید نفت و گاز می­باشند که حاوی مواد سمی و به خصوص فلزات سنگین بوده که به طور بالقوه برای اکوسیستم ضرر دارند. هدف از این مطالعه بررسی شاخص­های آلودگی، نسبت قابل جذب و ریسک اکولوژیک برخی فلزات سنگین در پسماندهای حفاری میدان نفتی اهواز در جنوب غربی ایران است. مواد و روش­ها: ۳۰ نمونه پسماند حفاری از ۶ چاه در ۶ عمق مختلف (۱۲۰۰-۲۳۵۰) جمع آوری گردید و  به  آزمایشگاه منتقل شد. مقدار کل و قابل­جذب عناصر با تیزاب سلطانی و DTPA استخراج و با دستگاه طیف سنج نوری پلاسمای جفت القائی (Inductively Coupled Plasma-Optical Emission Spectrometry:ICP-OES) و طیف سنجی جذب اتمی (Atomic Absorption Spectroscopy: AAS) اندازه گیری شد. همچنین پارامترهای فیزیکی و شیمیایی خاک شامل میزان مواد آلی، EC و pH اندازه­گیری شد. یافته­ها: میانگین غلظت کل استرانسیم، باریم، روی، مس، سرب و کادمیوم در نمونه­های پسماند حفاری موردمطالعه به ترتیب ۱۲۱۲، ۱۴۱۳، ۶۶/۱۱۷، ۸۳/۲۰۹، ۶۶/۳۴۲، ۳۶/۲ میلی گرم بر کیلوگرم و مقادیر قابل جذب این عناصر ۲۹/۱۲، ۵۰/۰، ۱۴/۵، ۷۱/۱۴، ۸۰/۲۳ و ۴۶/۰ میلی­گرم بر کیلوگرم اندازه گیری شد. بیشترین مقدار فاکتور غنی شدگی ۶۱/۲۰ مربوط به سرب، بیشترین مقدار شاخص آلودگی ۱۵/۹ مربوط به کادمیوم بود. بیشترین نسبت قابل جذب ۴۰/۲۶ نیز مربوط به کادمیوم بود. میزان ریسک اکولوژیکی ۹۱/۸۵۲ محاسبه شد. همین طور بین نسبت قابل­جذب سرب و کادمیوم و باریم با اسیدیته، همبستگی منفی وجود دارد. نتیجه­گیری: میانگین مقادیر شاخص ریسک اکولوژیکی عناصر مورد بررسی درپسماند های حفاری  میدان نفتی اهواز در محدوده ریسک پتانسیل اکولوژیکی خیلی زیاد قرار داشت. نتایج به دست آمده از فاکتور غنی شدگی و شاخص آلودگی ، نشان داد که منبع آلودگی فلزات مورد مطالعه فعالیت های انسان زاد از قبیل فعالیت های حفاری نفتی در منطقه موردمطالعه است از این رو نظارت مستمر بر غلظت آلاینده های فلزی در گل حفاری و همچنین استفاده از روش های تثبیت فلزات سنگین در مناطق مورد حفاری ضروری است.

کلیدواژه ها:

Heavy metals ، Pollution factors ، Ecological Risk Assessment ، فلزات سنگین ، شاخص آلودگی ، ارزیابی ریسک اکولوژیکی