گزینش ژنوتیپ های برتر پنبه (.Gossypiume hirsutum L) با استفاده از مدل GTBiplot

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: پنبه دارای اهمیت خاص اقتصادی و کشاورزی می­ باشد و مهم ­ترین الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی جهان محسوب می­ گردد. شناسایی ژرم پلاسم ­ها بر اساس ویژگی­ های مهم کمی و کیفی، جهت انتقال صفات مطلوب در برنامه­ های دورگ­ گیری و اصلاح ارقام برتر ضروری است. این تحقیق جهت ارزیابی ژنوتیپ ­های پنبه بر پایه صفات کمی و کیفی اندازه ­گیری شده در پنبه، انجام شد. مواد و روش ها: به ­منظور ارزیابی ژنوتیپ­ های پنبه با استفاده از تجزیه گرافیکی GTBiplot و انتخاب ژنوتیپ­ های برتر، آزمایشی شامل ۹ ژنوتیپ همراه با ۲ رقم تجاری استان فارس (بختگان و گلستان) به‎عنوان شاهد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با ۴ تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب طی سال­ های زراعی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ اجرا شد. در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، طول شاخه زایا، تعداد شاخه زایا، تعداد غوزه، وزن غوزه، درصد زودرسی، عملکرد وش، طول الیاف، درصد یکنواختی، ظرافت الیاف، استحکام الیاف، کشش الیاف و درصد کیل مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج تجزیه به مولفه ­های اصلی نشان داد که سه مولفه ­ی اول در مجموع ۸۰/۴ درصد از کل تنوع زراعی موجود بین داده ­ها را توجیه کردند. مولفه اصلی اول ۴۴/۶ درصد و مولفه اصلی دوم ۲۲/۳ درصد از واریانس موجود بین داده ­ها را توجیه کردند. در مولفه اول، به‎ترتیب صفات عملکرد وش و تعداد غوزه بیشترین سهم را در توجیه واریانس بین داده­ها داشتند. در مولفه دوم صفات زودرسی و طول الیاف در جهت مثبت و طول شاخه زایا در جهت منفی بیشترین سهم را در توجیه واریانس موجود بین داده­ها داشتند. نمودار چندضلعی حاصل از تجزیه GTBiplot، نشان داد که ژنوتیپ­ های بختگان، A-NB۴۱۴، A-NBK، VA-۱، VA-۲ و ۹۶-A۳ که در رئوس چندضلعی قرار داشتند، ژنوتیپ ­های برتر بودند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ­ های A-NB۴۱۴ و A-NBK در صفات عملکرد وش، ارتفاع بوته، تعداد غوزه، یکنواختی، درصد کیل و درصد زودرسی از سایر ژنوتیپ­ ها برتر بودند. بیشترین تنوع توجیه ­شده توسط GTBiplot ناشی از ژنوتیپ­ های A-NB۴۱۴، A-NBK، بختگان و گلستان بود. در این تحقیق ژنوتیپ ­های A-NB۴۱۴ و A-NBK در بسیاری از صفات کمی و کیفی از سایر ژنوتیپ­ ها برتر بودند و با ژنوتیپ VA-۱، VA-۲، ۹۶-A۳، ۹۲-۴۸، ۹۰-۱۰۴۸۱، A-SKG و ۹۲-۳۴ همبستگی منفی داشتند. نتیجه­ گیری: با توجه به اینکه ژنوتیپ ­های A-NB۴۱۴ و A-BNK در بسیاری از صفات کمی و کیفی از سایر ژنوتیپ ­ها برتر بودند و با رقم بختگان که ظرافت الیاف و وزن غوزه مطلوبی داشت، همبستگی ندارند، می­ توان در برنامه­ های اصلاحی جهت نیل به حداکثر تنوع و بدست آوردن هیبریدهایی با عملکرد مطلوب، زودرس، دارای وزن و تعداد غوزه بالا، درصد یکنواختی بالا، درصد کیل بالا و ظرافت الیاف مطلوب جهت استفاده در صنعت نساجی، از این ژنوتیپ ­ها استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

Cotton ، Fiber quality ، GTBiplot graphical analysis ، Yield ، پنبه ، تجزیه گرافیکی GTBiplot ، عملکرد ، کیفیت الیاف