اندازه گیری آب مصرفی ارقام امیدبخش برنج با استفاده از مینی لایسیمترهای استوانه ای در شهرستان آمل

زمینه و هدف: برنج یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در جهان است. کشت برنج در ایران از اهمیت اقتصادی و اجتماعی بالایی برخوردار است. استان مازندران یکی از مهم ترین مراکز تولید برنج در کشور است که ۴۴ درصد از تولید برنج کشور را به خود اختصاص داده است. با توجه به مصرف زیاد آب در بخش کشاورزی، استفاده بهینه از منابع آبی در کشاورزی ضروری است. آب مورد نیاز برنج رابطه مستقیمی با تبخیر و تعرق دارد. مطمئن ترین روش برای محاسبه تبخیر و تعرق، استفاده از لایسیمتر است. هدف از این آزمایش محاسبه تبخیر و تعرق ارقام مختلف برنج با استفاده از مینی لایسیمتر و معرفی بهترین رقم برای کشت می باشد. روش پژوهش: این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و یازده تیمار در سال زراعی ۱۳۹۹ در موسسه تحقیقات برنج ایران-آمل انجام شد. تیمارها شامل ارقام مختلف برنج در ۱۱ سطح T۱: AR۲، T۲: AR۶، T۳: AHS، T۴: DAH، T۵: ۱۱۱۷، T۶: ۹۵۲، T۷: ۹۵۶، T۸: E۱۰۴، T۹: S۷۱۵، T۱۰: طارم و T۱۱: شیرودی بودند. مینی لایسیمترهای ته باز و ته بسته دارای قطر ۶۰ سانتی متر و ارتفاع ۵۰ سانتی متر بودند. خاک مزرعه از عمق ۰ تا ۳۰ سانتی متر نمونه برداری و در آزمایشگاه بررسی شد. تاریخ کاشت در تمامی ارقام برنج مشابه بود. تراکم کشت نشاءها ۲۰×۲۰ سانتی متر بود و ۷ نشاء در لایسیمتر قرار گرفتند. لایسیمترها ۶ سانتی متر بالاتر از سطح زمین در خاک قرار گرفتند. بذرها در خزانه کاشته شدند و نشاءها پس از ۳۰-۳۵ روز (پس از ۳-۴ برگی و ارتفاع ۲۵-۲۰ سانتی متر) در لایسیمتر قرار گرفتند. مدیریت آب در لایسیمتر به صورت غرقابی (۵ سانتی متر) بود. در نهایت، تحلیل واریانس داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SAS انجام شد و میانگین تیمارها از طریق آزمون حداقل تفاوت معنی دار (LSD) در سطح احتمال پنج درصد مقایسه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که ارقام و لاین های مختلف برنج بر نفوذ، تبخیر و تعرق، عملکرد و مصرف آب موثر بوده و از نظر آماری در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. بیشترین و کمترین مقدار تبخیر و تعرق به ترتیب با میانگین های ۷/۴۹۳۸ و ۳۷۴۷ متر مکعب در هکتار متعلق به تیمارهای T۹ و T۵ بود. حداکثر و حداقل میزان عملکرد به ترتیب با میانگین های ۷/۷۷۷۳ و ۱/۲۹۳۸ کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمارهای T۸ و T۶ بود. بیشترین و کمترین مقدار نفوذ عمقی به ترتیب با میانگین های ۳/۳۰۳ و ۳/۱۸۵ میلی متر در تیمارهای T۹ و T۵ مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان آب کاربردی به ترتیب با میانگین های ۹۹۷۲ و ۳/۷۶۰۰ مترمکعب در هکتار متعلق به تیمارهای T۹ و T۵ بود. بیشترین و کمترین بهره وری آب به ترتیب با میانگین های ۹۸/۰ تا ۳/۰ کیلوگرم بر متر مکعب مربوط به تیمارهای T۸ و T۹ بود. نتایج نشان داد که طول دوره رشد گیاه در ارقام و لاین های مورد آزمایش متفاوت بوده و بر میزان مصرف آب موثر است.  نتایج: در نهایت، در شرایط نرمال منطقه، لاین E۱۰۴ به دلیل تولید حداکثر عملکرد دانه به عنوان بهترین تیمار معرفی می شود، ضمن اینکه در شرایط کم آبی، لاین ۱۱۱۷ به دلیل مصرف آب کمتر، جهت کاشت توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

آب کاربردی ، بهره وری آب ، تبخیر و تعرق ، شالیزار ، نفوذ