نقش ساختار بازار در تجارت خارجی (مطالعه ی موردی: صنایع کارخانه ای ایران)

از اواخر دهه ی ۱۹۷۰ تلاش زیادی به عمل آمد تا با حذف فرض های محدود کننده ی تئوری های مرسوم به ویژه فرض بازار رقابت کامل، فرضیه های جدیدی بنا گردد. در چارچوب مدل های جدید ، پیش بینی های قبلی در حوزه ی تجارت بین الملل دستخوش تغییرات قابل ملاحظه ای گردید. مشخصا علت تجارت بین الملل از مزیت نسبی صرف فراتر رفت و با توجه به سازگاری ساختار بازار رقابت ناقص با مدل های جدید ، ساختار بازار نیز از اهمیت خاصی برخوردار شد. اگرچه بحث های نظری قابل ملاحظه ای درباره ی نقش ساختار بازار در تجارت بین الملل صورت گرفته ولی هنوز مطالعات تجربی در این زمینه به ویژه برای کشورهای در حال توسعه محدود بوده است. مقاله ی حاضر به عنوان تلاشی در این زمینه، به اهمیت و نقش ساختار بازار در ساختار تجارت خارجی (صنایع کارخانه ای ایران) پرداخته است. برای این منظور صنایع کارخانه ای ایران در سطح تجمیع سه رقم طبقه بندی بین المللی صنایع مورد توجه قرار گرفته و محاسبات مربوط به تجارت خارجی و متغیرهای ساختاری صنعت برای این صنایع صورت گرفته است. سپس بر اساس مدل های جدید تجارت بین الملل و با به کارگیری مدل لجیت برای سال ۱۳۷۷ اهمیت و نقش ساختار بازار در تجارت خارجی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مطالعه ی حاضر با مدل های رقابت انحصاری تجارت بین الملل سازگار می باشد. به عبارت دقیق تر، وجود درجه ی پایین صرفه جویی های ناشی از مقیاس ، نسبت تمرکز بازار پایین و درجه ی بالای تمایز محصول که مهمترین متغیرهای ساختار بازار رقابت انحصاری می باشند، تاثیر معناداری بر ساختار تجارت درون صنایع کارخانه ای ایران داشته اند. با توجه به این که رشد و تو سعه ی اقتصادی - در چارچوب مدل های جدید تجارت بین الملل- موجب کاهش سهم تجارت بین صنایع از کل تجارت می گردد نتایج مقاله ی حاضر می تواند در سیاست گذاری های اقتصادی به ویژه در استراتژی توسعه ی تجارت بخش صنعتی مهم تلقی گردد.

کلیدواژه ها:

ساختار بازار ، تجارت درون صنعت ، مدل های رقابت انحصاری ، تمایز محصول ، نسبت تمرکز