ارزیابی نیاز آبی و بهبود بهره وری بارش و عملکرد دانه گندم دیم در مدیریت های مختلف زراعی

به منظور بررسی میزان بهره وری بارش و عملکرد گندم دیم تحت مدیریت های مختلف تناوب و خاکورزی، آزمایشی در قالب طرح دوبارخرد شده برپایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت چهار سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. سه تیمار تناوبی (علوفه-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم) در کرت های اصلی، سه سطح خاک ورزی (مرسوم، کم خاکورزی و بی خاکورزی) در کرت های فرعی و دو رقم گندم دیم (باران و آذر۲) در کرت های فرعی-فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تناوب، خاکورزی و رقم اثر معنی داری روی بهره وری بارش داشتند. رقم باران در هر دو تیمار کم خاکورزی و بی خاکورزی به ترتیب با مقادیر ۷۱/۰ و ۷۰/۰ کیلوگرم در متر مکعب بیشترین بهره وری بارش را داشت. با گذشت سال های اجرای آزمایش، میزان بهره وری بارش در تیمار بی خاکورزی (کشت مستقیم) به میزان ۳۲ درصد بهبود پیدا کرد. بیشترین محتوای نسبی آب برگ، تبادلات گازی برگ و شاخص برداشت از رقم باران در تناوب علوفه و تحت سیستم بدون خاکورزی حاصل شد. حداکثر عملکرد دانه در تناوب ماشک-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم به ترتیب به میزان ۲۲۳۱، ۲۱۰۵ و ۱۹۹۱ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با افزایش ذخیره رطوبت در خاک و بهبود بهره وری بارش در شرایط کشت حفاظتی، عملکرد دانه گندم در کم خاکورزی ۵ درصد و در کشت مستقیم ۸ درصد نسبت به خاکورزی مرسوم برتر بود. بنابراین، در اقلیم سردسیر دیم توسعه کشت حفاظتی گندم در تناوب علوفه و نخود پاییزی و در شرایط بدون خاکورزی توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

تناوب‎‎‎ ، خاکورزی ، نیاز آبی ، گندم دیم