ارزیابی مقاومت و ارتباط اجزای میکرو-مرفولوژیکی ریشه ارقام دیم گندم نان به نماتد سیستی غلات Heterodera filipjevi

نماتد سیستی غلات از مهم­ترین نماتدهای خسارت­زای گندم و جو در جهان می باشند. گونه Heterodera filipjevi دارای پراکنش وسیعی در مزارع غلات کشور است. در این مطالعه، تاثیر گونه فوق روی ۱۳ رقم گندم دیم کشوری و نیز اجزای میکرو- مورفولوژیکی ریشه در گلخانه و مزرعه بررسی شد. مطالعات ریخت­شناسی و ریخت­سنجی و هم­چنین، مشخصات مولکولی شناسایی گونه H. filipjevi را تایید نمود. شاخص­های تعداد سیست، تخم و لارو سن دوم، فاکتور تولیدمثل و اجزای آناتومیکی ریشه ارقام گندم مبنای تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که در شرایط گلخانه، کمترین میزان سیست شیری در هر گیاه مربوط به رقم زاگرس با میانگین ۷۵/۱ عدد و کمترین میزان تخم و لارو و فاکتور تولید مثل مربوط به رقم کوهدشت با میانگین ۳۲/۱ و ۲۶/۰ عدد در گرم خاک بود. نتایج حاصله، ارقام مربوطه را بر اساس میزان حساسیت و مقاومت به نماتد سیستی، در دوطیف، مقاوم و حساس قرار داد. در شرایط مزرعه، کمترین میزان سیست، مربوط به رقم زاگرس با میانگین ۳۳/۱۸۵ عدد در ۲۰۰ گرم خاک بود. کمترین میزان تخم و لارو و فاکتور تولید مثل مربوط به رقم کوهدشت با میانگین عدد ۷۶/۳ و ۶۸/۰ درگرم خاک بود. در رابطه با مطالعه اجزای ریشه، بیشترین ضخامت کوتیکول، پریدرم و پارانشیم به ترتیب مربوط به رقم رصد با میانگین ۱۲، رقم کریم ۳۳ و رقم رصد ۳۳/۴۱ میکرومتر وکمترین آن، به ترتیب مربوط به رقم کریم ۶۷/۶، ریژاو ۳۳/۱۹ و رقم آفتاب ۲۳ میکرومتر بود. تجزیه ی خوشه ای نیز ارقام موردآزمون را دررابطه با صفات مورد بررسی،کماکان به دو دسته متفاوت گروهبندی نمودکه با نتایج آزمون دانکن نیز تشابه نزدیکی داشته و همخوانی قابل توجه­ی نشان داد.

کلیدواژه ها:

آناتومی ریشه ، ارقام ، گندم ، مقاومت ، نماتد سیستی غلات ، Heterodera filipjevi