تعیین آزمایشگاهی ظرفیت آبگذری دریچه های سرویس و اضطراری در مجاری تخلیه کننده تحتانی سدها (مطالعه موردی تخلیه کننده تحتانی سد نرماشیر)

تخلیه کننده ها مجموعه ای از سازه ها هستند که برای انتقال آب از دریاچه سد به نقاط تخلیه در پایین دست سد به کار می روند. وجود جریان تحت فشار در بالادست دریچه تخلیه کننده ها، وجود افت انرژی جریان به دلیل عوامل مختلف و همچنین مقادیر ناچیز نسبت بازشدگی دریچه به تراز آب روی دریچه تخلیه کننده، سبب می شود استفاده از روابط و نتایج به دست آمده از روش های تئوری با خطاهای چشمگیری در تعیین پارامترهای مختلف مربوط به تخلیه کننده ها از جمله مقادیر ظرفیت آبگذری دریچه ها همراه باشد. براین اساس نیاز به انجام مطالعات آزمایشگاهی دقیق در این خصوص می باشد.   در این تحقیق پس از طراحی و ساخت مدل فیزیکی مجرا و دریچه های سرویس و اضطراری در آزمایشگاه هیدرولیک پژوهشکده حفاظت خاک وآبخیزداری، آزمایش های لازم انجام پذیرفت. مقادیر ارتفاع معادل فشار در نقاط مختلف و میزان آبگذری دریچه در ۶ تراز مخزن و ۱۲ بازشدگی از دریچه ها، اندازه گیری شد.   نتایج نشان داد روند تغییرات ضریب آبگذری دریچه سرویس در اختلاف تراز حداکثر، از بازشدگی ۲ تا ۱۰ درصد سیر صعودی داشته، و از بازشدگی ۱۰ الی ۳۰ درصد، روندکاهشی را طی کرده و در ادامه از بازشدگی ۳۰ تا ۷۰ درصد با آهنگ نسبتا ملایم روند افزایشی به خود می گیرد و در نهایت از بازشدگی ۷۰ درصد به بالا سیر افزایش ضریب آبگذری، شیب تندتری به خود می گیرد. این روند در سایر ترازهای مورد آزمایش نیز دیده می شود، لذا آهنگ تغییرات ضریب آبگذری در دو تراز پائینی، از بازشدگی ۵۰ درصد به بالا آغاز می شود. بطورکلی بررسی تغییرات ضریب آبگذری نشان داد با افزایش بازشدگی دریچه ها مقدار این ضریب، افزایش می یابد. تغییرات عدد فرود نیز نشان داد با افزایش تراز مخزن مقادیر عدد فرود جریان افزایش یافته، و در یک تراز ثابت از مخزن، با افزایش بازشدگی دریچه ها مقدار عدد فرود کاهش می یابد.

کلیدواژه ها:

Bottom Outlet ، Emergency Gate ، Service Gate ، Discharge Coefficient and Physical Model ، تخلیه کننده تحتانی ، دریچه اضطراری ، دریچه سرویس ، سد ، ضریب آبگذری ، مدل فیزیکی.