تحلیلی بر عملکرد طرح های جامع ملی مقابله با بیابان زایی در ایران با استفاده از مدل Morris

بیابان­زایی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب است که در نتیجه عوامل مختلفی هم چون تغییرات اقلیمی و فعالیت ­های انسانی ایجاد می­ شود. در این تحقیق عملکرد طرح­ های جامع مقابله با بیابان­زایی شامل مدیریت جنگل های دست کاشت، نهال­کاری، مدیریت رواناب، مراقبت و آبیاری، حفاظت و قرق و تولید نهال گلدانی در ۲۱ استان کشور در سطح ملی با استفاده از مدل موریس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مدل موریس جدیدترین الگوی رسمی برای درجه­بندی نواحی از لحاظ توسعه ­یافتگی (کالبدی و انسانی) در سطح جهانی بوده و برای برنامه ­ریزی با مقیاس های مختلف و متنوع قابل اجرا است. نتایج نشان داد که استان های خراسان رضوی، اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان، سمنان و خوزستان به ترتیب با ضریب توسعه یافتگی نهایی (DI) ۰۵/۴۱، ۰۷/۴۰، ۶۰/۳۸، ۲۸/۳۷، ۷۲/۳۶، ۹۰/۳۲ و ۴۲/۳۰ در وضعیت خوب ، استان های مرکزی و یزد به ترتیب با ضریب توسعه یافتگی نهایی (DI)، ۳۶/۲۸ و ۴۸/۲۳ در وضعیت متوسط، استان های تهران، هرمزگان، بوشهر، فارس، خراسان شمالی، ایلام، قم، قزوین، آذربایجان غربی، البرز، گلستان و همدان به ­ترتیب با ضریب توسعه یافتگی نهایی (DI) ۶۱/۱۲، ۷۹/۱۰، ۸۸/۹، ۹۶/۸، ۷۱/۸، ۲۳/۵، ۲۴/۴، ۵۰/۲، ۹۲/۰ و ۶۸/۰ نیز عملکرد ضعیفی از نظر اجرای طرح های بیابان­زایی داشتند. در پایان نتایج حاصل از تحقیق در قالب یک جدول تهیه گردید و نقشه ضریب توسعه یافتگی استان­ های مورد ارزیابی در این مقاله با استفاده از عملکرد هر استان از طرح ­های مذکور در مقابله با پدیده بیابان زایی در محیط Arc GIS تهیه گردید. نتایج این مطالعه می تواند در تصمیم گیری های مرتبط در عملکرد استان های کشور در مقابله با پدیده ­های بیابان­زایی مورد استفاده قرار گیرد. با استفاده از اجرای بیش­تر طرح ­های جامع مقابله با بیابان­زایی از قبیل نهال­کاری، مدیریت جنگل ­های دست کاشت و حفاظت و قرق می­ توان پدیده بیابان­زایی را در کشور کاهش داد.

کلیدواژه ها:

بیابان زایی ، مدل موریس ، تخریب اراضی ، تغییر اقلیم ، ایران