بررسی برخی از واکنش های بیوشیمیایی و مورفو- فیزیولوژیک ژنوتیپ های سویا به تنش خشکی در کشت تابستانه

تنش خشکی عامل اصلی کاهش تولید و سطح زیر­کشت سویا به­شمار می­رود. به­منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات بیوشیمیایی و مورفوفیزیولوژیک سویا [Glycine max (L.) Merrill]، آزمایشی با ۱۹ ژنوتیپ سویا در دو محیط بدون تنش خشکی (آبیاری هفتگی) و تنش خشکی (آبیاری هر ۱۰ روز یکبار) در قالب طرح بلوک­های کاملا تصادفی در سه تکرار در خرم­آباد در تابستان سال ۱۳۹۷ انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تنش خشکی موجب کاهش مقدار کلروفیل­های a، b، a+b و a/b (به­ترتیب ۶/۶۶، ۲/۳۷، ۸/۵۳ و ۹/۴۳ درصد)؛ کاهش مقدار فسفر، پتاسیم، آهن و روی در اندام هوایی (به­ترتیب ۷/۳۹، ۸/۶۹، ۴/۲۴ و ۴/۳۸ درصد) و کاهش مقدار فسفر و روی دانه (به­ترتیب ۰/۱۰، ۷/۲ درصد) شد، اما افزایش پراکسیداز و کاتالاز اندام هوایی (به­ترتیب ۰/۱۵ و ۶/۴۷ درصد) و افزایش مقدار پتاسیم و آهن دانه (به­ترتیب ۸/۱۱ و ۷/۴ درصد) را در پی داشت. در میان ژنوتیپ­ها بیشترین مقدار کلروفیل a اندام هوایی از ژنوتیپ شماره ۱ و کمترین آن از ژنوتیپ شماره ۱۶ بدست آمد. مقایسه میانگین­ها به­روش برش­دهی نشان داد که در محیط نرمال، بیشترین میزان پراکسیداز اندام هوایی از ژنوتیپ­های شماره ۸ و ۹ و کمترین آن از ژنوتیپ شماره ۱۹ بدست آمد. در حالیکه، در محیط تنش، بیشترین میزان پراکسیداز اندام هوایی از ژنوتیپ­های شماره ۶ و ۱۵ و کمترین آن از ژنوتیپ شماره ۸ حاصل شد. روند تغییرات عملکرد دانه و شاخص سطح برگ سویا در سطوح مختلف اثر متقابل تنش خشکی و ژنوتیپ از یک رابطه خطی معنی­دار و منفی پیروی نمود، اما روند تغییرات درجه حرارت برگ و شدت نور کف سایه­انداز از یک رابطه خطی معنی­دار ولی مثبت تبعیت نمود. در مجموع، براساس میزان تولید دانه، ژنوتیپ شماره ۷ برای شرایط بدون تنش خشکی و ژنوتیپ شماره ۹ برای شرایط تنش خشکی تحت شرایط اقلیمی معتدل مانند خرم­آباد پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه ها:

Dehydration stress ، Photosynthetic pigments ، Antioxidant enzymes ، Leaf temperature ، Essential elements ، تنش کم آبی ، رنگدانه های فتوسنتزی ، آنزیم های آنتی اکسیدان ، درجه حرارت برگ ، عناصر ضروری