مراتب بندگی در اندیشه فخر رازی با تاکید بر تفسیر کبیر

بندگی، به عنوان مهم ترین هدف آفرینش انسان، مورد توجه حکما، متکلمان، مفسران قرآن کریم و متفکران علم اخلاق بوده است. فخر رازی، مفسر و متکلم برجسته جهان اسلام، معتقد است بندگی مراتب و درجاتی دارد. در سخنان وی، با سه گونه بندگی عامیانه، عالمانه و عارفانه (عاشقانه) مواجه می شویم. او عبودیت را آمیزه ای از معرفت و عمل، و معرفت را امری شدت و ضعف پذیر می داند. از این رو بندگی، در هر مرتبه ای از مراتب سه گانه خود، تشکیک پذیر است. می توان گفت از دیدگاه وی، بندگی، تابع کمال و نقصان اموری همچون ایمان، تقوا و قوای نفس است. وی، بندگی عامیانه را مصداق عبادت ندانسته و بندگی عارفانه را برترین مقام می شمارد. در این پژوهش، به تبیین و تحلیل مراتب مذکور و چگونگی ترتب آنها بر یکدیگر، از دیدگاه فخر رازی، با محوریت تفسیر کبیر پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

فخر رازی ، تفسیر کبیر ، بندگی ، عامیانه ، عالمانه ، عارفانه (عاشقانه).