چالش ها و فرصت های دسترسی جمهوری های آسیای مرکزی به بنادر سواحل جنوب ایران

فروپاشی اتحاد شوروی تاثیرات غیر قابل پیش بینی بر اوضاع سیاسی و اقتصادی جهان به خصوص در جمهوریهای آن بر جای گذاشت. در این زمینه می توان به آزاد شدن ظرفیت قدرت نمایی کشور های منطقه ای مانند ایران که تا آن زمان به علت حضور اتحاد شوروی قادر به ایفای نقش نبودند؛ اشاره کرد. جمهوری های آسیای مرکزی پس از استقلال با انزوای خاص ژئوپلیتیک ناشی از عدم دسترسی به آبهای آزاد بین المللی روبرو شدند که دولتهای آن را به کشورهای شمالی و جنوبی خود وابسته میکند. به همین دلیل پرسش اصلی این پژوهش آن است که »چالشها و فرصتهای پیش روی ایران در ایجاد دسترسی جمهوریهای آسیای مرکزی به بنادر سواحل جنوب خود چیست؟« جمهوری اسلامی ایران به دلیل قرار گرفتن در موقعیت منحصر به فرد ژئوپلیتیک در دسترسی به آبهای آزاد از طریق سواحل خلیج فارس و دریای مکران همواره در زمره امن ترین، کوتاه ترین و اقتصادیترین مسیر دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آبهای آزاد بین المللی بوده است. تحقق چنین دسترسی برای آسیای مرکزی، ایران را با چالش ها و فرصت هایی روبرو می کند. درفرضیه این پژوهش، همکاری های دو جانبه و چند جانبه ایران و آسیای مرکزی در تاسیسات بنادر تجاری سواحل خلیج فارس و دریای مکران، رشد و رونق نسبی اقتصادی برای مناطق جنوبی کشور و شکل گیری یک نظم پیوندی میان ایران و آسیای مرکزی را به عنوان فرصتهای دسترسی این کشورها به سواحل جنوب ایران در پی دارد. ضعف چندجانبه گرایی، نبود زیرساختهای کافی و عدم توانایی در تامین اعتبارات مالی لازم در ایران و آسیای مرکزی و از همه مهمتر حضور قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای رقیب و متخاصم منافع ایران در آسیای مرکزی از چالشهای اصلی فراهم آوردن دسترسی این منطقه محصور در خشکی به آبهای آزاد جنوب است. روش اجرای پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و تا حصول نتایج بر یک سیر مشخص استوار است. این پژوهش با تاکید بر مباحث تحلیلی به دنبال تحلیل پیامدهای دسترسی کشورهای آسیای مرکزی به سواحل جنوبی ایران و تاثیر آن بر روابط سیاسی ایران و این جمهوری ها است.

کلیدواژه ها:

آسیای مرکزی ، ایران ، بنادر تجاری ، دسترسی ، ژئواکونومی ، ژئوپلتیک