تعیین ارزش اقتصادی و بهره وری آب در محصولات عمده ایرانشهر

آب یک نهاده مهم در تولید محصولات کشاورزی می­باشد. به­گونه ای­که بخش کشاورزی به­عنوان بزرگ ترین مصرف­کننده آب در تمام دنیا می­باشد. هدف این مطالعه، تعیین ارزش اقتصادی و بهره­وری آب کشاورزی از دید تقاضاکنندگان با استفاده از رهیافت تابع تولید، در مزارع زیر کشت گندم و هندوانه در منطقه ایرانشهر در سال زراعی ۹۷-۹۶ می­باشد. آمار و داده های مورد نیاز پژوهش که شامل نهاده­های گوناگون مصرف شده برای تولید گندم و هندوانه (سطح زیرکشت (هکتار)، بذر مصرفی (کیلوگرم)، سم­های مصرفی (لیتر)، کود شیمیایی (کیلوگرم)، مقدار آب مصرفی (مترمکعب)، هزینه آن­ها، مقدار عملکرد و قیمت محصولات می­باشد، از ۸۰ کشاورز منطقه از راه نمونه­گیری تصادفی و تکمیل پرسشنامه گردآوری و بمنظور تخمین مدل­ها و انجام آزمون­های مربوطه از نرم­افزار اقتصاد­سنجی Eviews استفاده شد. برای تعیین ارزش اقتصادی آب، توابع انعطاف­پذیر و انعطاف­ناپذیر مورد استفاده قرار گرفت. پس از برآورد این توابع، بمنظور انتخاب بهترین شکل تابع تولید از فرض­های کلاسیک و آزمون­های اقتصاد­سنجی استفاده شد. هم چنین، بر اساس شاخص­های بهره­وری مصرف آب کشاورزی (CPD،BPD  وNBPD) مقدار بهره­وری برای این دو محصول محاسبه شد. بر اساس نتایج، تابع کاب داگلاس برای هر دو محصول به­عنوان تابع برتر تقاضا انتخاب شد. قدر مطلق کشش خود قیمتی تقاضای مشتق شده آب برای گندم و هندوانه به ترتیب ۱۳/۱ و ۲۷/۱ بدست آمد که بزرگ تر از یک بودن مقدار این کشش نشان می­دهد، سیاست­های قیمتی می­توانند عاملی مهم در کنترل مصرف غیر­بهینه این نهاده با ارزش باشند. بهره­وری نهایی تولید برای گندم و هندوانه به ترتیب۸۷/۰ و ۲ محاسبه شد. ارزش اقتصادی آب برای گندم ۱۲۴۴۱ ریال به ازای هر متر مکعب آب و برای هندوانه ۱۴۰۰۰ ریال به ازای هر مترمکعب بدست آمد. نتایج شاخص­های بهره­وری نشان دادند هندوانه نسبت به گندم از شاخص بهره­وری بالاتری برخوردار می­باشد. بنابراین، با توجه به نتایج این پژوهش، کشت های با مصرف آب بالا و بازده اقتصادی پایین بایستی از الگوی کشت حذف شود. این کار هم باعث کاهش مصرف و استحصال آب شده و هم متضمن منافع اقتصادی بالا برای کشاورزان می­باشد.

کلیدواژه ها:

تابع انعطاف پذیر ، تابع انعطاف ناپذیر ، شاخص بهره وری ، قیمت سایه ای ، کشش خود قیمتی