سازوکار ترجمه شعر: مطالعه موردی ترجمه منظوم شعر

ترجمه شعر در طول سالیان گذشته موضوع موردتوجه پژوهشگران بوده و با چالش­های فراوانی از جمله دشواری در انتقال معنا، حفظ فرم و ساختار شاعرانه و نیز حفظ تاثیر عاطفی اثر اصلی مواجه بوده است. هدف اصلی این مقاله به­ دست­ آوردن درک عمیق­تری از فرایند ترجمه، به­ویژه ترجمه شعر است. تحقیق حاضر با به­کارگیری رویکرد تحلیلی کنراد پاتر آیکن در ترجمه (۱۹۱۷) به دنبال روشن­کردن جنبه­های شناختی دخیل در انتقال معنای شاعرانه از زبانی به زبان دیگر است. برای نیل به این مهم، پژوهش پیش روی از طریق مطالعه موردی ترجمه شعر «When You Are Old» سروده ویلیام باتلر ییتس به زبان ترکی باهدف بررسی تصمیمات پیچیده و اقتباس های خلاقانه ای انجام می­شود که مترجم باید با حفظ جوهر اصلی شعر انجام دهد. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که مترجم شعر برای دستیابی به ترجمه موفق باید در دو حوزه انتقال معنی و حفظ فرم شعر فعالیت نماید. انتقال معنی همانند دیگر متون بوده و در صورت تسلط مترجم به زبان مبدا و مقصد به شکل کامل اتفاق می­افتد. اما برای انتقال فرم شعر، مترجم لاجرم باید در زبان مقصد در هیئت یک شاعر ظاهر شود. بررسی اشعار ترجمه شده در زبان­های ترکی (ترجمه صابر از حافظ)، فارسی (ترجمه نسیم شمال از صابر) و انگلیسی (ترجمه فیتزجرالد از خیام) نشان می­دهد که مترجمان موفق اشعار، شعرای موفقی نیز هستند. به­عبارت­دیگر، تسلط تنها بر عروض و ساخت­های شعری در زبان مقصد مکفی نبوده و مترجم باید حتما ذوق شعری داشته و حتی شاعر نیز باشد. این مطالعه نشان می­دهد که اگر شعر ترجمه شده در زبان مقصد به­عنوان شعر بومی آن زبان مقبول افتد، آنگاه ترجمه شعر موفق بوده است. همچنین، یکی از ملاک­های سنجش کم­و­کیف موفقیت ترجمه ارجاع به ترجمه­های موفق آن زبان، همانند سه نمونه­ای است که در این پژوهش بررسی شده­اند.

کلیدواژه ها:

ترجمه شعر ، الهام شعری ، ویلیام باتلر ییتس ، شعر ترکی آذربایجانی ، شعر انگلیسی