دود اسپند، مزایا و معایب

استفاده گسترده و سنتی مردم ایران در دود کردن اسپند در مراسم مختلف و وجود ابهامات در مورد مفید، سرطان زا و روان گردان بودن دود اسپند باعث شد، ستون گیاهان دارویی این شماره از نشریه به این موضوع بپردازد.با توجه به تحقیقات انجام شده در مورد اسپند (یا اسفند با نام علمی Peganum harmala) و اثرات آن، تاکنون بیش از ۳۰۸ ترکیب از اسپند و دود آن جداسازی و شناسایی شده است که شامل ۹۷ آلکالوئید، ۲۴ فلاونوئید، ۱۰ تری ترپنوئید، ۳ آنتراکینون، ۲ فنیل پروپانوئید، ۱۸ کربوهیدرات، ۱۷ اسید آمینه، ۹۹ ترکیب فرار، ۲۶ اسید چرب، ۳ استرول، ۱ ویتامین، ۱ پروتئین، ۱ کاروتن و ۶ عنصر کمیاب دیگر است. محتوای آلکالوئید تا ۱۰درصد در دانه ها و پس از آن ریشه و کمترین مقدار آن در برگ گیاه است. عمده ترین آلکالوئیدها، هارمین، هارمالین، هارمالول، هارمان و هارمول (از گروه بتا- کربولین ها) هستند. نتایج تحقیقات متعددی در اثبات اثرات ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد ویروسی و ضد انگلی اسپند و حتی مکانیسم این اثرگذاری ها در یک مقاله مروری جمع آوری و ارائه شده است (Zhu et al., ۲۰۲۲). بتا- کربولین ها نیز خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارند (Nenaa, ۲۰۱۰). مقالات بسیاری هم پیرامون خواص دارویی بتا- کربولین ها و به ویژه هارمین وجود دارد که توجه خوانندگان این مطلب را به دو مقاله مروری در این خصوص جلب می کنم (Zhang et al., ۲۰۲۰؛ Moloudizargari et al., ۲۰۱۳).