روش مدل یابی مفهومی از متون اسلامی: بررسی کارآیی آن در یک نمونه مدل روان شناختی

ارزش هر روش و کارآیی آن را علاوه بر نظام مندی، واقعی و قابل اجرا بودنش تعیین می کند. این پژوهش به هدف بررسی کارآیی «روش مدل یابی مفهومی از متون اسلامی» انجام گرفت. بدین منظور، همه مراحل این روش، روی یک نمونه مدل کامل (میانجی تعدیل شده)، به صورت گام به گام اجرا گردید. برای انجام این پژوهش که ماهیت آن کیفی است، از تکنیک های هر مرحله از روش مدل یابی مفهومی از متون اسلامی (نورعلیزاده، ۱۳۹۷) بهره گرفته شد. برای افزایش دقت در تحلیل و بسط مدل از نرم افزار ATLAS.ti و همچنین اعتبار نتایج از روش دلفی استفاده شد.با کاربست این روش که فرایندی دارای چهار مرحله و شش گام است، در مرحله اول، پنج سازه «خداآگاهی»، «خودآگاهی»، «رشد یافتگی»، «پذیرندگی» و «سلامت روانی» از متون اسلامی استخراج و مفهوم پردازی شد، و سپس شبکه های ارتباطی میان آنها به صورت مدل های احتمالی بسط و توسعه یافت. در مرحله دوم به شکل یک مدل ساختاری، با میانجی گری «خودآگاهی» و «رشدیافتگی» و تعدیل کنندگی «پذیرندگی» صورت بندی شد. در مرحله سوم مدل، اعتباریابی و در نهایت در مرحله چهارم تبیین و تفسیر گردید. اجرای موفق این روش در عالی ترین سطح مدل یابی پیچیده، نشانگر کارآیی آن بود. گزارش دقیق همه گام ها و اعتبارسنجی نتایج بر اساس معیارهای اعتبارشناختی فهم صحیح از متون اسلامی و سنجه های اعتبار ساختار مدل و نیز روش های اعتباریابی کیفی، نشانگر قابلیت اعتماد و داوری، و نیز روایی و اعتبار پژوهش بود. در نتیجه، این روش می تواند در پژوهش های پیچیده مدل یابی مفهومی از متون اسلامی به کار رود و بر نتیجه بخشی پژوهش های علوم انسانی اسلامی، از جمله روان شناسی بیافزاید.

کلیدواژه ها:

روش ، مدل یابی ، مدل مفهومی ، فهم متون اسلامی ، قرآن و حدیث ، روان شناسی اسلامی