ارتقاء حس اجتماعی در نواحی مسکونی مبتنی بر تطبیق دو نظریه زبان الگو کریستوفر الکساندر و طرح واره شناختی کیم و کاپلان (با نگاهی به محله تاریخی سرچشمه زنجان)

بیان مساله: ارتقاء حس اجتماعی و تعاملات جمعی، از مطالبات فراگیر در نواحی مسکونی معاصر است که ریشه در کم توجهی به انسان و نیازهایش در برنامه ریزی و طراحی نواحی مسکونی دارد. ویژگی های کالبدی نواحی مسکونی بر نحوه تعاملات جمعی و بروز حس همسایگی ساکنان از طریق افزایش تعداد تعاملات و فراهم کردن محیط های دوستانه تاثیرگذار است.سوال تحقیق: با گسترش نواحی مسکونی جدید و نیاز به فضاهای جمعی:۱. الگوهای طراحی نواحی مسکونی چگونه می توانند به تقویت تعاملات جمعی و حس همسایگی منجرشوند؟ ۲. طرح واره های ذهنی ساکنان پیرامون تعاملات جمعی و حس همسایگی، چه ارتباطی با زبان الگوهای طراحی دارند؟اهداف تحقیق: این پژوهش بر آن است که با استفاده از نظریه طرح واره های ذهنی(حوزه روانشناسی شناختی) و تطبیق آن با نظریه زبان الگوی الکساندر(حوزه برنامه ریزی و طراحی محیطی)، چهارچوبی برای تقویت تعاملات جمعی نواحی مسکونی پیشنهاد نماید.روش تحقیق: به منظور پاسخ به پرسش اول تحقیق، ابتدا کلیات نظریه زبان الگو و ۲۵۳ الگو بررسی شده و الگوهای مرتبط با نواحی مسکونی، به روش تحلیل محتوای منابع معتبر، مورد بازشناسی قرار گرفت. درپاسخ به سوال دوم، مفهوم طرح واره ذهنی و نظریه زبان الگو و ارتباط آن دو، با استفاده از منابع کتابخانه ای، جمع آوری اطلاعات و بررسی به روش تحقیق تفسیری و کیفی، با توصیف و تحلیل محتوای متون، شناسایی و واکاوی گردید.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: با بررسی مفهوم طرح واره های ذهنی در زمینه دانش روان شناسی شناختی، سه طرح واره مرتبط با محیط سکونت شامل هویت سکونتی، تعامل فردی- اجتماعی و دلبستگی محلی تبیین شدند و در بررسی ارتباط بین الگوهای طراحی نواحی مسکونی با طرح واره های سکونت-مبنا، راهکاری برای تقویت حس اجتماعی در این فضاها آشکار شد. برای ارتقاء حس اجتماعی ساکنان، طرح واره هویت سکونتی با ۱۱ الگو، طرح واره تعامل فردی با ۱۰ الگو، طرح واره تعامل اجتماعی با ۸ الگو و طرح واره دلبستگی محلی با ۶ الگو نقش آفرینی می کنند. با توجه به ماهیت شناختی طرح واره ها، در هم تنیدگی و پیوستگی الگوهای برنامه ریزی و طراحی از طریق رویداد محوری فضاها، نقش مهمی در ارتقاء کیفی نواحی مسکونی دارد. نتایج پژوهش، اعتبار درونی نظریه زبان الگو را در پیوند با نظریه طرح واره های شناختی برای تقویت تعاملات نواحی مسکونی آشکار می کند. کاربست چهارچوب پیشنهادی در محله تاریخی سرچشمه زنجان، روایی بیرونی مدل پیشنهادی را از طریق ذهن- بنه ها، مولفه ها، زبان الگو و راهکارهای برنامه ریزی و طراحی، آشکار می کند.

کلیدواژه ها:

طرح واره های شناختی ، زبان الگو ، کریستوفر الکساندر ، نواحی مسکونی ، حس اجتماعی: محله سرچشمه