ضرورت شناخت معماری ایران باستان با نگاه به روایت روشن فکران از مفهوم تاریخ (دوره پهلوی اول)

طی سال های حکومت رضاشاه یکی از بنیادهای اندیشه روشن فکران در حوزه تاریخ و تاریخ نگاری قوام یافت ، نوعی نگاه در حوزه تاریخ نگاری که در این پژوهش از آن به نام ”روایت تجددخواهانه از تاریخ ” یاد می شود. این نگاه در دوران مشروطه به وسیله روشن فکران نسل اول تکوین یافت و در دوره رضاشاه به وسیله اخلاف ایشان تثبیت می گردد و پیامدهای عدیدهای بر جای گذاشت که پرداختن به آنها را ضروری می کند. هدف این پژوهش واکاوی و بازشناسی یکی از این پیامدها، به عبارتی نگاه نو روشن فکران از تاریخ و تاثیر آن بر تاریخ نویسی معماری ایران به خصوص معماری ایران باستان است . به همین منظور، بررسی حاضر با طرح دو پرسش آغاز می شود:. در۱ تثبیت روایت تجددخواهانه روشن فکران دوره رضاشاه از تاریخ ، چه مولفه هایی وجود دارد؟ .۲وجوه اساسی ضرورت شناخت معماری ایران باستان در این دوره کدام هستند؟ حاصل اینکه روایت تجددخواهانه از تاریخ با طرح مولفه های سه گانه ”نوسازی ملی (ایده ترقی )”،”ناسیونالیسم (وحدت ملی )”، ” تاریخی گرایی (باستانگرایی )” و با استفاده از جایگاه روشن فکران ایرانی در حکومت رضاشاه به تثبیت رسید، که پیامدهایی را در بر داشت . یکی از این پیامدها، آگاهی ای بود که در ضرورت شناخت معماری ایران باستان پدیدار شد و بر سه وجه اساسی ” نشانه های تمدن و شکوه گذشته ایران و سربلندی در میان تمدنهای جهان”، ” یادگارهای گذشته ، خاطرات مشترک تاریخی و وحدت ملی ایرانیان” و ”بازگویی خصلت های روح و نژاد ایرانی ” تاکید داشت ؟ از این رو، هر نوع خدشه ای که بر پیکر آثار معماری باستان می افتاد، خدشه بر ایدهترقی ، وحدت ملی و روزگار باستانی مقدس بود، بنابراین توجه به معماری این دوره وجوب می یافت . بررسی حاضر با استفاده از روش تفسیری -تاریخی در مراجعه به منابع دست اول دوره رضاشاه و استدلال منطقی در به کارگیری منابع ثانویه منتشرشده توسط محققان بعدی ، از طریق مطالعات کتابخانه ای انجام شده است .

کلیدواژه ها:

معماری ایران باستان ، روشن فکران ، تاریخ معماری ، پهلوی اول ، ناسیونالیسم