زیبایی شناسی در آثار سهروردی (مطالعه موردی مونس العشاق و عقل سرخ بر پایه فرمالیسم )

متون صوفیانه از جمله متونی هستند که با بیان خاص عرفانی ، انسان را با عوالم روحانی و غیر مادی آشنا می سازند. رساله های فارسی سهروردی از جمله این متوناند که نگارنده با کاربرد زبانی رمزی و تمثیلی در این آثار، امکان ارتباط مخاطب را با این عوالم به شکلی ملموس و عینی فراهم ساخته است . ازین رو بررسی کیفیت زبانی این رساله ها به منظور آشنا شدن با عناصر موثر در زیبایی و به تبع آن رسانگی بیشتر و تاثیر بر مخاطب ضروری می نماید. سوال اساسی این است که کاربرد چه عناصر زیبایی شناسی در این رساله ها سبب شده تا محتوای آنها به طور ویژه مورد توجه و اقبال مخاطبان قرار گیرد. هدف این مقاله پرداختن به این عناصر زیبایی شناسی در رساله های »مونس العشاق« و »عقل سرخ« بر پایه نظریه فرمالیسم است . بر این اساس به روش توصیفی - تحلیلی ابتدا به موضوع زیبایی و نظرات کسانی که در این باره بحث کرده و همچنین به تبیین نظریه فرمالیسم ، پرداخته شده و سپس با خوانش آثار، عناصر بلاغی و زیبایی شناسی مطابق با مفاهیم اصلی این نظریه در آنها شناسایی شده است . نتایج نشان می دهد که سهروردی به منظور بیان تجربیات عرفانی خویش که در فضایی کاملا انتزاعی می گنجند، به تمثیل های رمزی روی آورده است . کاربرد نمادها (شخصی و اساطیری )، زبان استعاری ، تشبیه ، سجع ، پارادوکس و جمع و تقسیم سبب ایجاد ابهام، موسیقی درونی ، جلوگیری از اطناب و تکرارهای ملال آور شده است . همچنین استفاده از شعر در خلال نثر، متن ها را (به ویژه مونس العشاق) دلنشین تر ساخته است . مجموع این عوامل و به خصوص زبان رمزی و استعاری سهروردی بر زیبایی رساله های عرفانی اش افزوده است .

کلیدواژه ها:

سهروردی ، عقل سرخ ، مونس العشاق ، زیباشناسی ، فرمالیسم .