تأثیر تجدد بر سازمان فضایی شهر تهران در اواخر دوره قاجار

فضا تجلی اندیشه بشری است، از تحلیل آن می توان به شیوه زندگی و نحوه نگاه انسان به جهان پی برد، از این رو سیر تکوین اندیشه جوامع انسانی در قالب تحلیل تباینات فضایی و تغییرات کالبدی قابل درک است. بی تردید مدرنیته به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای اندیشه بشری، مبدؤ تغییرات بسیاری در تمامی عرصه ها و شئون زندگی بشر بوده است. تکوین مدرنیته به مدرنیسم و مدرنیزاسیون طی سه قرن اخیر چهره جهان را دگرگون ساخته است. در این میان فضاهای شهری بیش از پیش و به شکلی آشکار متأثر از این تغییر نگرش هم پاسخگوی نیازهای جدید گردیده اند و هم خود نیازهای جدید برای انسان مدرن خلق کرده اند. تعامل میان تغییرات فکری و تأثیرات فضایی اندیشه بشری در بیاری از شهرهای اروپایی مورد بررسی قرار گرفته است، اما بررسی این مهم در ایران و به ویژه تهران هدف اصلی مقاله محسوب می شود. بر اساس نطالعات انجام گرفته و با ابتناء به فرضیه محوری یعنی تقدم اندیشه بر ساختار های فضایی، به صراحت می توان ادعا نمود تحولات سازمان فضایی تهران از این قاعده مستثنی نیست. ورود اندیشه تجدد به ایران از اواخر دوره قاجار تدثیر زیادی بر سازمان فضایی تهران گذاشت. تهران پایتخت قاجاریه از رهگذر این اندیشه شاهد شبکه جدید روابط شهریف کارکردهای نوین در عرصه تعاملات و صورت بندی جدیدی از فضاهای کالبدی گردید. علاوه بر تغییر در این اشکال ظاهری، تهران اواخر قاجاریه آئین تحولاتی در حوزه اجتماعی بود که در نهایت با انقلاب مشروط به بارنشست. فهم بسیاری از تغییرات کالبدی و تحولات فضایی شناسایی که در دوره کوتاه پهلوی اول رخ نمود، بدون ریشه یابی و درک روشنی از دگرگونی های اواخر دوره قاجار ناممکن به نظر می رسد.

کلیدواژه ها:

اندیشه و فضا ، تجدد ، تهران ریخت شناسی شهر ، شهر