مبانی و شاخص های پایدار اجتماعی در برنامه ریزی شهری

مفهوم توسعه پایدار ابتدا و در سال 1972، صرفا بر روی اهداف زیست محیطی متمرکز بود، بتدریج سیاستگذاران متوجه اهمیت ابعاد دیگری چون ابعاد اقتصادی و اجتماعی برای دستیابی به یک جامعه پایدار شدند. پایداری اجتماعی از سال 1992 و پس از کنفرانس زمین در ریودوژانیرو و مطرح شدن برنامه دستورکار 21 ، به عنوان یکی از ابعاد اصلی توسعه پایدار شناخته شد. در بسیاری از دیدگاه ها پایداری اجتماعی را پیوند دهنده میان سایر ابعاد پایداری می دانند و آن را به عنوان هدف نهایی توسعه پایدار، که همان رسیدن به یک جامعه پایدار است مطرح می کنند. امروزه پایداری اجتماعی مورد اقبال بسیاری از سیاستگذاران و برنامه ریزان خصوصا در حوزه برنامه ریزی شهری قرار گرفته است و در پژوهش های بسیاری، بدلیل اهمیت موضوع، به سنجش سطح پایداری اجتماعی با استفاده از شاخص های مختلف و بعضا ارایه راهبردهایی در این خصوص، پرداخته شده است. از آنجاییکه در این پژوهش ها از شاخص های مختلف و متفاوتی که بر یک مبنای یکسان و تعریف شده از سوی یک دستگاه برنامه ریزی در سطح کلان قرار ندارند استفاده شده است، نمی توان عملا با تکیه بر نتایج این سنجش ها در باره سطح پایداری اجتماعی یک جامعه قضاوت نمود و به ارایه راهبردهایی صحیح و موثر پرداخت. لذا با توجه به تاثیر گسترده شاخص ها در شناخت یک موضوع و نقش آن ها در جهت گیری مدیران و برنامه ریزان به سوی اهداف و تخصیص بهینه منابع و ضرورت اهتمام و دقت کافی در تعیین شاخص ها، در نوشتار حاضر سعی بر این است که یک طبقه بندی جامع از شاخص های اجتماعی موثر از برنامه ریزی شهری (شاخص هایی که از طریق برنامه ریزی شهری می توان به طور مستقیم و غیر مستقیم کنترل آن ها را بدست گرفت و به سطح استاندارد جوامع پایدار رساند) ارایه گردد. تا شاید بتواند در تحقیقات بعدی به عنوان زبان مشترک، ملاک عمل برنامه ریزان در این حوزه پژوهشی قرار گیرد. بدین منظور پس از بررسی بیش از 15 نمونه داخلی و خارجی و همچنین جمع آوری تعاریف و دیدگاه های مختلف با استفاده از منابع معتبر، درباره پایداری اجتماعی، یک سری معیارها و شاخص ها در مورد مفهوم پایداری اجتماعی ارایه شده است. روش تحقیق از نوع مروری و روش جمع آوری اطلاعات، از طریق مراجعه به کتابخانه و منابع معتبر و بررسی سوابق تحقیق می باشد.

کلیدواژه ها:

توسعه ، پایداری اجتماعی ، معیار ، شاخص ، زیرشاخص ، سنجه