مقایسه و ارزیابی درختکاری های اطراف اهواز بر روی دو رخساره ماسه بادی و دشت رسی با دو هدف تثبیت تپه های ماسه ای و کنترل ریزگردها

فرسایش بادی و پدیده های مرتبط با آن از جمله شکل گیری تپه های ماسه ای و یا طوفان های گردوغبار و ریزگردها را می توان در بخش وسیعی از مناطق خشک و فراخشک کشور، مشاهده نمود. رخساره های متفاوت شکل گرفته بر اثر فرآیند فرسایش بادی، علاوه بر رفتارهای مختلف از توان اکولوژیکی متفاوتی برخوردار هستند. لذا باید در پروژه های مختلف کنترل و مهار آن ها به ویژگی ها، قابلیت و همچنین محدودیت های اکولوژیکی آن ها نیز توجه نمود. با این وجود، در بسیاری از موارد مشاهده می شود که شیوه های کنترل و مبارزه با فرآیند فرسایش بادی یکنواخت و یا به عبارتی دستوری است. با توجه به اهمیت موضوع، تنوع رخساره های فرسایش بادی و همچنین اقدامات گسترده ای که در طی سال گذشته در استان خوزستان به ویژه در اطراف اهواز انجام شده بود پژوهش حاضر با هدف بررسی و مقایسه ماندگاری درختکاری های انجام شده در گذشته و پیش بینی درختکاری در عرصه های جدید صورت گرفت. بررسی-های میدانی و مقایسه تصاویر ماهواره ای در بیش از هشت منطقه درختکاری شده استان خوزستان و همچنین نظرسنجی بیش از 12 نفر از خبرگان، نشان داد که در بیش از 90 درصد موارد، موفق ترین و ماندگارترین رخساره های درختکاری شده را تپه های ماسه ای و ناموفق ترین عرصه های درختکاری شده را اراضی دشت رسی با خاک سنگین و املاح دار تشکیل می دهند. در پایان بر اساس مدل راهبردی SWOT و با توجه به چهار جنبه قابلیت ها، محدودیت ها، فرصت ها و تهدیدها، نتایج به دست آمده نشان داد که تپه های ماسه ای با تکاثف بخار آب سطحی و زیرزمینی و بستر مناسب برای ریشه دوانی، مناسب ترین عرصه ها برای درختکاری در اطراف اهواز هستند. در حالی که، عرصه های با خاک رسی و سنگین به دلیل پدیده ظرفیت پایین تکاثف و از سوی دیگر عدم امکان ریشه دوانی، برای کشت گونه های درختی مناسب نیستند. لذا پیشنهاد می گردد در عرصه های با خاک سنگین رسی و حتی خاک های نیمه سنگین که عموما کانون های تولید ریزگرد را تشکیل می دهند از کشت گونه های درختی و احیاء بیولوژیک خودداری نموده و به جای آن از راهکارهای مناسب تر، از جمله احداث دیوارگلی و یا موانع رسی با منابع قرضه محلی استفاده گردد.

کلیدواژه ها:

اهواز ، تپه ماسه ای ، خاک رسی ، درختکاری ، رخساره ، ریزگردها ، فرسایش بادی