مکران در نگاه نظامی ژیواستراتژیکی و ژیواکونومیکی ایران

بنیان قلمروهای ژیواستراتژیک در دوران جنگ سرد که بر اساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گستره ایدیولوژیک بنا شده بود، به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از کشورهای اقمار، ظهور انقلاب تکنولوژ یک و گسترش ارتباطات، با فرو ریختن دیوار برلین از هم پاشید. بطور مشخص ملاک قدرت در سده بیست و یکم، توانمندی های اقتصادی در سطح بین المللی و کنترل نظام تولید، عرضه و مصرف کالاها ی اقتصاد ی است. به هم ین لحاظ ، مناطق ژیواستراتژیک منطبق با مناطقی است که منابع سرشار طبیعی بویژه منابع انرژی و نیز تولید ناخالص ملی چشمگیر دارند. بدین لحاظ منطقه خاورمیانه، بویژه حوزه خلیج فارس و دریای خزر به علت در اختیار داشتن بیش از 70 درصد منابع تولید انرژی نفت و گاز ، نقش ژیواکونومیک ویژهای در قرن 21 بازی خواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران که بعنوان یک کشور مهم از دید استراتژیک در دوران جنگ سرد مطرح بود، اکنون با عامل اقتصادی ژیواکونومیک منطبق شده است و موقعیت منطقه ای آن در دوران جنگ سرد، به موقعیت ممتاز بین المللی در عرصه جهانی بدل گشته است. موقعیت و پارامترها یجغرافیایی یکی از مهم ترین شاخص های قدرت بخشی محسوب می شود. تسلط و بهره مندی بر این نقاط استراتژیک دنیا در عرصه روابط بین الملل بالذات برای بازیگران سیاسی اهمیت راهبردی دارد. استراتژیست ها بر اساس شناخت کامل ا ین موقعیت ها راهبرد مناسب را برای مقابله با تهدیدات اتخاذ می کنند؛ لذا، ژیواستراتژی تدوین استراتژی های نظام ی امنیتی - بر پایه ی عوامل محیطی جغرافیاست. ژیواستراتژی در دریا با مقولهی قدرت دریایی گره خورده است. در سال 1894 م. آلفرد ماهان لازمه ی هژمونی بر دنیا را حکومت بر دریا معرفی و از مهمترین عناصر قدرت آفرین دریا را موقعیت جغرافیایی، وسعت سواحل، سیاست های دولت و… تعریف میکند. بنابراین قدرت دریایی یعنی این که بتوان با بکارگیری استراتژی سیاسی و لجستیکی در محیط دریا در زمان صلح و جنگ منابع و منافع یک ملت را استحصال و نگهبانی کرد. دست یابی به قدرت دریایی منوط به نیروی دریایی مقتدر بر اساس راهبرد پیرامونی مشخص است و توسعه امر ی تک بعد ی نیست؛ بلکه به صورت ساختاری چند بعدی و مشتمل بر ارکان و عناصر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و زیست محیطی بر پا یه ی قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی، زیستی و انسانی در محیط است و لذا توسعه بایستی همه جانبه باشد. لزوم توجه و عملکرد عامل انسان در این سیستم بسیار مهم است. نگاه ژیواکونومیکی به واقع تعبیر الگو ی ترکیبی جغرافیا، اقتصاد و مد یریت سیاسی است و انسان به مثابه عنصر آگاه در آن نقش اصلی را دارد که بتواند بر اساس مواهب و پتانسیلها ی طبیعی و تولیدی خود رفاه و توسعه ی کمی و کیفی بی افریند که در این میان داشتن یک نقشه ی راه رسیدن به نتایج را سهل الوصول میکند.

کلیدواژه ها:

خاورمیانه ، سواحل مکران ، ژیواکونومیک ، ژیواستراتژیک ، نظامی