مختصات حقوق بشر در تمدن نوین اسلامی و تعهدات حکومت اسلامی در قبال آن

حقوق بشر به معنای امروزین خود در 1948 به وسیله اعلامیه جهانی حقوق بشر متولد شد و از آن پس حقوق بشر زبان مشترک غالب سیاستمداران و حاکمان در انواع حکومت ها شد. دولتهای اسلامی نیز در این میان مستثنی نبوده و نهایتا توانستند در 1990 به اعلامیه حقوق بشر اسلامی دست یابند. با وجود سبقه تیوریک این مفهوم در غرب اما باید اذعان کرد که غرب به عنوان خاستگاه حقوق بشر در مفهوم نوین خود به هیچ وجه نتوانست نگاه خاص جوامع دیگر خصوصا جوامع اسلامی را که با مفاد موجود در اعلامیه 1948 قرابت چندانی ندارند، دریابد. در واقع حقوق بشر در جریان تمدن ساز اسلام منتقد طرز فکر و دیدگاهی است که حقوق بشر را تنها واجد یک نسخه-یعنی اعلامیه -1948 معرفی می کند؛ دیدگاهی که به سان یک قانون تکوینی، انسانی متفاوت از مفاهمه تمامی مسلمانان ارایه می کند و در نتیجه عدم پذیرش این تلقی از حقوق بشر است که نظام های سیاسی مسلمانان محکوم به عدم رعایت حقوق بنیادین بشری می شود. حال فارغ از نگاه دنیای غرب، اسلام به مثابه یک نظام تمدن ساز، مدعی حقوق بشری است که زاییده طبیعت انسانی و ارتباط آن با عناصر هستی به عنوان مخلوقات خداوند قادر متعال است؛ حقوق بشری که ضمن اشتراک با برخی اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر اما طبیعتا واجد افتراقاتی مهم و حیاتی با آن نیز هست که پای فشاری بر ذره ذره این افتراقات را بخشی از هستی غیرقابل انفکاک خویش می داند. در این نگاه همانگونه که حقوق بشر میتواند توسط مفهوم حقوق شهروندی از اطلاق خارج شده و به قیودات فرهنگی، جغرافیایی و بومی مقید شود، به همین سان حق های بشری مطلق و جهانشمول می تواند توسط دین قیوداتی را بپذیردبدون آنکه به هدف و غایت مجموعه این حق ها خللی وارد آید. در مرحله اجرا نیز حکومت اسلامی در کلیت خود اولا وظیفه پذیرش و به رسمیت شناختن حقها را بر عهده خواهد داشت و ثانیا به دلیل تقدم رتبی، مجموعهی حقوق بشر منبعث از حقوق طبیعی، بر نهاد دولت نیز تحمیل میشود و دولت ملزم به رعایت مفاد آنست.

کلیدواژه ها:

حقوق بشر ، حقوق شهروندی ، اسلام ، حکومت اسلامی ، حقوق طبیعی ، تمدن