بررسی تطبیقی غزل مولانا، حافظ و هوشنگ ابتهاج

با بررسی اشعار سایه به راحتی میتوان الگوپذیری وی را از غزل شاعرانی چون حافظ و مولانا دریافت نمود. سایه از غزلسرایان نامی دوران معاصر است که به شکل سنتی و معاصر طبع آزمایی کرده و در هردو عرصه غزلی زلال و تاثیرگذار از خود برجای نهاده است.تاثیر پذیری سایه از غزلهای مولانا و حافظ در دو بعد سبکی و عرفانی قابل بازجست است. وامگیری سایه از مولانا از جهت عرفان شاعرانه قابل اعتناست،وی نظریه های مبتنی بر کشف و شهود مولانا را حول: جهان شناسی، ماهیت عشق ،مفهوم زندگی، تفسیر و تحلیل حیات جاودانه، اندیشه هایی دربارهی انسان کامل و بازتاب تجلی وحدت در عین کثرت یا بازتاب صفات جلالی و جمالی در نظام احسن را میتوان دنبال کرد. و از جهت سبکی در سطح زبانی، یعنی واژگان ،ترکیبات، کیفیت بهره از وزن و قافیه، عناصر موسیقیایی زبان، اعم از موسیقی میانی و آوایی و وفور جفتهای گردان، این اعتنای شاعرانه را محسوس میسازد.موسیقی حاصل از عناصر بدیع لفظی و مشابهتهای واژگانی، رنگ و بوی مفاهیم و لحن کهنی که از نحو و محور همنشینی کلمات حاصل میشود،گونه های تازه و بیسابقه از انواع صوت، انواع وصف:وصف های تخیلی، نمادین و توصیفات واقعی، جلوهی دیگر این تاثیرپذیری را به نمایش میگذارد.پس از مولانا سایه از حافظ متاثر بوده است، بیش از هرچیزی از نظر نحو شعری، تضمین و اقتباس، تعدیل مفاهیم و صلابت واژگان، موسیقی ملایم حاصل از کلمات و بحور انتخابی در بیان مضامین شعری،بسامد بالای آذینهایی چون تناسب، تضاد، ایهام و تلمیح، کانونهای اشتراک و تاثیرپذیری سایه از حافظ را تشکیل میدهد.از منظر اندیشه بیشتر انتقادهای اجتماعی و طعن و تذکارهای اخلاقی،آلام مردمی و آمال و عقاید شاعرانه سایه مشترکی را ایجاد نموده است. روش این جستار مبتنی بر نقد و تحلیل فکری و ادبی اشعار و توصیفی است که با بهره از منابع کتابخانهای صورت پذیرفته است.

کلیدواژه ها:

مولانا ، حافظ ، ابتهاج ، غزل. عرفان