مولفه های اثر گذار بر تجارت آب مجازی ایران

با توجه به بحران شدید کمبود آب در سطح جهان به ویژه در سالهای اخیر، مفهوم آب مجازی در بسیاری از کشورها برای برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان اقتصادی و کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار شده است. در واقع چون امکان تجارت آب به لحاظ حجم و قیمت آن وجود ندارد، کشورهای کم آب، مجبور شده اند که در بحث صادرات و واردات کالاها با در نظر گرفتن میزان آب مجازی مصرفی آنها، تمهیدات مناسبی به کار گیرند و خود را از تولید محصولات آبدوست که منجر به فشار بر منابع آبی کشور میشود، آزاد و رها سازند. مطالعه حاضر نیز با توجه به موقیت و جایگاه ایران در منابع آبی و افت شدید آن در سال های اخیر، به بررسی عوامل موثر بر صادرات آب مجازی ایران به کشورهای هدف که شامل 14 کشور با بالاترین میزان ارزش صادراتی هستند، پرداخته است. داده های مورداستفاده در این پژوهش از سایت گمرک و فایو برای سال های 1384 تا 1393 جمع آوری شد. این مطالعه از مدل جاذبه و پانل بهره گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که متغیرهای تولید ناخالص داخلی کشورهای واردکننده، فاصله بین کشورهای واردکننده و ایران، زمین های کشاورزی کشور واردکننده، متغیر موهومی آبی از نظر آماری معنادار بوده است. تنها متغیر تولید ناخالص داخلی کشورهای واردکننده اثر مثبت و سایر متغیرها اثر منفی بر صادرات آب مجازی دارند. با توجه اثرات متغیرها، پیشنهاد میشود که سیاست های حمایتی دولت از بخش کشاورزی، بیشتر در راستای تشویق تولیدکنندگان کشاورزی به استفاده محدودتر یا عدم استفاده از منابع آبی باشد. در واقع کشاورزان را ترغیب به تولید محصولات با نیاز آبی پایین تر نماید.

کلیدواژه ها:

آب مجازی ، صادرات ، مدل جاذبه ، پانل دیتا