آداب معنوی خوشنویسی با نگاهی به رسالات خوشنویسی قدما

خوشنویسی بدان جهت که وسیله ی نگارش کلام وحی است، هنر مقدس در فرهنگ اسلامی می باشد. این هنر در ایران دستخوش جلوه های روحانی و عرفانی شد. ایرانیان که برای همه فنون و صناعات خود، در کنار نمود ظاهری و مادی آن، بدنبال نمود باطنی و روحانی نیز بودند، دستور العمل های خاصی برای تطهیر هر فن و صنعت و هنری تعیین کردند؛ که در فتوت نامه ها، رسالات و آداب ، ظهور یافت. آداب مشق و کتابت در رساله ها و کتب خوشنویسی قدمایی چون محمد راوندی، باباشاه اصفهانی و یا آثار منظومی چون گلزار صفای صیرفی، صراط السطور سلطانعلی مشهدی نگاشته شده است. هدف اصلی این مقاله، بررسی آداب معنوی مرسوم در خوشنویسی ایرانی، بویژه خط نستعلیق که عروس خطوط اسلامی و خطی ایرانی است، با تکیه بر رسالات خوشنویسی قدما می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این می باشد که: آداب معنوی خوشنویسی در اعصار گذشته چه بوده است و این آداب بر هنر خوشنویسان چه تاثیری داشته است به عنوان نتیجه می توان به این نکته اشاره کرد که خوشنویسان اعصار گذشته با رعایت آداب و اصول معنوی در همه ی مراحل و شئونات خوشنویسی، از پاکی و قداست هنرشان حفاظت می نمودند. آداب و اصول معنوی و اخلاقیی مانند: داشتن صفات اخلاقی حمیده و مبرا بودن از صفات ناپسند، جهت وصول به مرتبه صفا و شان، که مراحل نهایی خوشنویسی می باشد. داشتن بدن پاک و تمیز در زمان کتابت و دائم الوضو بودن خوشنویس، زیرا معمولا به کتابت قرآن یا کلامی مقدس مشغول است. حفظ حرمت و تقدس ابزار خوشنویسی. افتادگی و خضوع خوشنویس، به گونه ای که بدون کسب اجازه شفاهی یا کتبی از استادش، اقدام به امضا کردن و نوشتن نام خود در زیر مکتوباتش نکند. هدف اصلی این اصول و قواعد که سرسختانه از سوی استاد مورد بازخواست قرار می گرفته، دستیابی به صفای دل بوده است، زیرا که صفای خط از صفای دل است . روش تحقیق تاریخی- تطبیقی و تحلیل محتوا است و به این منظور ابتدا رسالات و مقالات قدما مورد بررسی قرار می گیرد، سپس به تحلیل این اطلاعات پرداخته می شود

کلیدواژه ها:

خوشنویسی ، آداب معنوی ، نستعلیق ، کتابت ، آداب المشق