روش های تدریس در حوزه علوم اجتماعی
روش های تدریس در حوزه علوم اجتماعی
روش تدریس[1]، روش سازمان دهی شکل یادگیری با هدف برآورده شدن یک هدف آموزشی خاص، یا به جای گذاردن یک اثر یادگیری خاص است ، در متون علوم تربیتی مفهومی آشنا به نظر می رسد و اکثر معلمان و مجریان برنامه های درسی با معنی و ماهیت درست آن آشنایی دارند . اما برداشت های مختلف معلمان از مفهوم تدریس می تواند در نگرش آنان نسبت به محتوای آموزشی ، دانش آموزان و نحوه ی کار کردن آنها تاثیر مثبت یا منفی بر جای گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛ از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاه های مختلف تربیتی است. علوم اجتماعی با توجه به رسالتی که دارد و آن نیز پرورش دانش آموزانی کنش گر و فعال در راستای تحقق حیات طیبه است ؛ مستلزم برخورداری از روش های تدریس فعال ، موثر و کارآمدی است که بتواند در راستای اهداف عالی و ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی عمل کند. امروزه در مدارس شاهد هستیم به علت های مختلف روش های تدریس فعال بهره گیری نمی شود . روش های تدریسی که در مدارس امروزه برای درس های علوم اجتماعی بهره گرفته می شود ، روش های سخنرانی ، حفظ مفاهیم و اخذ آزمون و روخوانی است . اما باید
توجه داشت در جهت راهبرد های یاد دهی و یادگیری فعال بایست از روش های تدریس نوین و فعال استفاده نمود . در اینجا تعدادی از روش های تدریس فعال علوم اجتماعی پیشنهاد می شود :
· الگوی کاوشگری علوم اجتماعی
این الگو باعث درک مسائل اجتماعی, از قبیل مردم شناسی, جامعه شناسی, فرهنگ شناسی, مهارت عقلی, آموختن اطلاعات, تشکیل مفاهیم و استفاده مناسب از مفاهیم در دانش آموزان می شود. در این الگو معلم موقعیت کاوشگری را ایجاد و از دانش آموزان می خواهد تا به بررسی و نتیجه گیری در مورد آن بپردازند. این الگو در تمام سنین و دوره های تحصیلی به ویژه در درس علوم اجتماعی کاربرد دارد. و در نهایت باعث تقویت فهم و درک دانش آموزان در خصوص مسائل اجتماعی می شود.
· الگوی آموزش برای رشد مفهوم و مهارت
این الگو معمولا به دو صورت زیر است:
الگوی نظریه و عمل: مانند یک مهارت ریاضی که در آن مهارت با نشان دادن ممارست, باز خورد و نظارت در هم می آمیزد تا دانش آموز بر آن مهارت تسلط یابد. شبیه سازی که از توصیف موقعیت های زندگی ایجاد می شود.
مثال :معلم در درس جغرافیا, کره زمین است و یا از مولاژ استفاده می کند و اندامها و دستگاه های مختلف بدن انسان را نشان می دهد. در این الگو معلم نقش هادی و راهنما را دارد و بایستی یادگیری با تشکیل شرکت سهامی فکر بین دانش آموزان و معلم انجام گیرد این الگو در همه سنین و سطوح تحصیلی کاربرد دارد و در نهایت باعث افزایش مفاهیم و مهارتهای آگاهی درباره سیستمهای اجتماعی, همدردی, آگاهی از تنش تغییر و احساس اثر بخشی در دانش آموزان می شود.
· الگوی تدریس غیر مستقیم
این الگو باعث مشارکت فراگیران در یادگیری شده و به آنها یاد می دهد که چگونه خود را به فراگیری مطالب پرداخته و مسائل را حل نمایند. معلم نقش هادی, راهنما و تسهیل کننده را دارد و دانش آموز آغاز کننده به نحوی که معلم به دانش آموزان کمک می کند تا مسائل را تعریف و برای حل موفقیت آمیز آنها اقدام نمایند. همچنین معلم بایستی مکانی آرام توام با جو مثبت و اطلاعات مورد نیاز برای دانش آموزان فراهم نماید. این الگو دانش آموزان را قادر به افزایش آگاهی فردی, رشد خود, هدفهای اجتماعی و تحصیلی متنوع می نماید.
· الگوی کاوشگری به شیوه حقوقی
این الگو برای کمک به دانش آموزان در بررسی مسایل اجتماعی از قبل عدالت، برابری، فقر، قدرت، تقویت رشد عمومی و اجتماعی آنها برای توجیه و حل این گونه مسایل به شیوه مذاکره است. در این الگو معلم آغازگر،کنترل کننده جو برای ایجاد یک فضای مثبت کاری و عقلی, باز و پویا است و به فراگیران تفهیم می کند که یکدیگر را مستقیم ارزیابی ننمایند، و به عقاید و نظرات همدیگر احترام بگذارند. این الگو بیشتر برای دوره های دبیرستان و دانشگاه کاربرد دارد و در نهایت باعث تقویت روحیه همدلی، قضاوت منطقی در خصوص مسائل اجتماعی تحلیل مناسب مسائل روز و تقویت کار دسته جمعی در دانش آموزان می شود..
· روش حل مسئله
این روش یکی از روشهای فعال تدریس است. اگر نظام آموزشی بخواهد توانایی حل مسئله را به دانش آموزان یاددهد, (البته مسئله به معنی مشکل و معضل نیست, به بیان دیگر مسئله موضوعی نیست که برای ما مشکل ایجاد کند, بلکه رسیدن به هدف در هر اقدامی, به نوعی حل مسئله است, (خورشیدی , غندالی , موفق, 1378) در این روش آموزش در بستر پژوهش انجام می شود و منجر به یادگیری اصیل و عمیق و پایدار در دانش آموزان می شود. در این روش ابتدا معلم باید مسئله را مشخص, سپس به جمع آوری اطلاعات توسط دانش آموزان پرداخته شود, و بعد از جمع آوری اطلاعات بر اساس اطلاعات جمع آوری شده دانش آموزان فرضیه سازی و در نهایت فرضیه ها را ازمون و نتیجه گیری شود. اگر روش حل مسئله درست انجام شود می تواند منجر به بارش یا طوفان فکری گردد. یعنی اگر معلم روش تدریس حل مسئله را به درستی انجام دهد, دانش آموزان می کوشند تا برای حل مسئله با استفاده از تمام افکار و اندیشه هایی که دارند, در کلاس راه حلی بیابندو آن را ارائه دهند. به بیان دیگر اگر معلم در روش تدریس حل مسئله به درستی عمل کند, منجر به روش تدریس بارش مغزی نیز می شود. به طور کلی اگر نظام آموزش و پروش بخواهد در جهت تقویت زمینه های بالقوه خلاقیت نقش مهمی ایفا کند همانا بست روشهای تدریس حل مسئله و بارش فکری در کلاس درس توسط معلمان است.
· راهبرد بهره گیری از رویداد های جاری
یکی از روش های نوین تدریس در علوم اجتماعی ، راهبرد توجه به رویداد های جاری است . آنچه که در جوامع بین المللی ، ملی و محلی در ابعاد مختلف رخ می دهد می تواند رویداد جاری تلقی شده و در فرایند تدریس معلمان مورد بهره برداری قرار گیرد .
.
[1]Teaching Method
[2] Miller